Kumar Oynayan Bireylerde Suçluluk ve Utanç Duygusu

Kayıptan Sonra Başlayan Sessiz Savaş

Kumar oynayan birçok kişi için en ağır yük, kayıptan çok suçluluk ve utanç duygusudur. Başlangıçta eğlence veya heyecan amacıyla başlayan oyunlar, zamanla kontrol kaybına ve maddi kayıplara yol açar. Ancak asıl yıkım, bu kayıpların ardından gelen yoğun pişmanlık hissidir. Kişi, kendine ve çevresine karşı hayal kırıklığı yaşar, güvenini kaybeder ve içsel bir çöküntü hisseder. Bu duygular bir süre sonra o kadar güçlenir ki birey, kumar oynama davranışını gizlemeye ve kendini toplumdan izole etmeye başlar.

Suçluluk ve Utanç Arasındaki Fark

Kumar bağımlılığı yaşayan bireyler çoğu zaman hem suçluluk hem de utanç hisseder, ancak bu iki duygu birbirinden farklıdır. Suçluluk, yapılan bir davranıştan dolayı “yanlış yaptım” hissidir; utanç ise “ben kötü bir insanım” düşüncesine dönüşür. Suçluluk, hatayı fark edip değişim için bir motivasyon yaratabilirken, utanç duygusu kişiyi içine kapatır ve yardım istemekten alıkoyar.

Kumar oynayan kişilerde sık görülen içsel düşünceler:

• “Ailem benden nefret edecek.”
• “Kendimi affedemiyorum.”
• “Bir kez daha denememeliydim.”
• “Ben başarısız bir insanım.”
• “Artık hiçbir şeyi düzeltemem.”

Bu düşünceler, bireyin kendine karşı öfke ve değersizlik hissetmesine yol açar. Sonuçta kişi hem kendini hem çevresini hayal kırıklığına uğrattığını düşünür ve içsel olarak cezalandırma eğilimi gösterir.

Utanç Duygusunun Gizlilik Davranışına Etkisi

Utanç duygusu, bağımlılığın en güçlü besleyicisidir. Kişi utanmaya başladıkça kumar davranışını daha çok gizler. Bu gizlilik, hem psikolojik baskıyı artırır hem de bağımlılığı derinleştirir. Kumar oynamak artık bir “sır” haline gelir. Kişi yakınlarıyla iletişimi keser, yalanlar söyler, borçlarını gizler ve yalnızlaşır.

Gizlilikle birlikte gelişen davranış kalıpları:

• Oyun oynama süresini gizleme
• Maddi kayıpları saklama
• Hesap hareketlerini değiştirme
• Aileyle iletişimi azaltma
• Kayıpları telafi etmek için yeniden oynama

Bu durum bir kısır döngüye dönüşür. Utanç, gizliliği artırır; gizlilik, bağımlılığı güçlendirir; bağımlılık ise daha fazla utanç yaratır.

Suçluluk Duygusunun Psikolojik Yansımaları

Suçluluk duygusu kısa vadede kişinin hatasını fark etmesine yardımcı olabilir. Ancak bu duygu sürekli hale geldiğinde depresyon, kaygı ve düşük benlik saygısı gibi sorunlara yol açar. Kişi sürekli geçmişteki hatalarını düşünür, kendini cezalandırmak ister ve çoğu zaman “değişemem” inancına kapılır.

Bu duygusal yük, kişinin kumar davranışını durdurmasını zorlaştırır. Çünkü suçluluk hissi arttıkça birey rahatlamak için tekrar oyuna yönelir. Yani kişi, kendini kötü hissettikçe oynamaya devam eder ve her oyun sonunda bu kötü his daha da derinleşir.

Utanç ve Suçluluk Döngüsünden Kurtulmak Mümkün mü?

Evet, mümkündür — ancak bunun için kişi önce duygularını bastırmak yerine anlamayı öğrenmelidir. Suçluluk, farkındalığa; utanç ise kabullenmeye dönüştüğünde iyileşme başlar. Kişi kendi davranışını bir “ahlaki zayıflık” olarak değil, bir bağımlılık hastalığı olarak görmelidir.

İyileşme sürecinde etkili adımlar:

• Hataları kabullenmek, ancak kendini suçlamamak
• Güvenilir biriyle durumu paylaşmak
• Profesyonel yardım almak (psikiyatrist veya terapist desteği)
• Duygusal regülasyon becerilerini öğrenmek
• Yeni başa çıkma yolları geliştirmek

Bu adımlar, kişinin kendiyle yeniden barışmasını sağlar. Çünkü bağımlılıktan kurtulmak sadece oyunu bırakmakla değil, kendini affedebilmekle mümkündür.

Terapide Suçluluk ve Utançla Çalışmak

Uzm. Dr. Turan Çetin, kumar bağımlılığı tedavisinde suçluluk ve utanç duygularını merkeze alan psikoterapi yöntemleri uygular. Terapide amaç, bireyin bu duyguları bastırmak yerine anlamlandırmasına yardımcı olmaktır. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT) teknikleriyle kişinin “kendimi affedemem” düşüncesi, “hata yaptım ama değişebilirim” inancına dönüştürülür.

Terapide kişi, duygusal yüküyle yüzleşir, kendi iç sesini yumuşatmayı öğrenir ve hatalarını kişiliğinden ayırmayı başarır. Bu farkındalık, bağımlılıktan kalıcı kurtuluşun temelini oluşturur.

Aile ve Sosyal Destek Faktörü

Utanç duygusuyla baş eden bireyler için sosyal destek hayati önem taşır. Aile, arkadaş ve terapist üçgeninde kurulan güven ortamı, suçluluk duygusunun etkisini azaltır. Kişi anlaşıldığını hissettikçe kendini savunma ihtiyacı duymaz ve açıkça paylaşmaya başlar.

Ailenin destek için uygulayabileceği yaklaşımlar:

• Yargılamadan dinlemek
• Geçmiş hatalar yerine çözüm yollarına odaklanmak
• Finansal denetimi sağlamak ancak baskı yapmamak
• Ortak hedefler belirlemek (örneğin borç planı, tedavi süreci)

Bu tutumlar, bireyin hem duygusal yükünü hafifletir hem de yeniden güven kazanmasına yardımcı olur.

Utanç Değil, Farkındalık İyileştirir

Kumar bağımlılığı yaşayan bireyler için suçluluk ve utanç duyguları kaçınılmazdır. Ancak bu duygularla başa çıkmanın yolu onları bastırmak değil, anlamaktır. Her insan hata yapabilir; önemli olan, hatayı sürdürmek yerine değişim cesareti gösterebilmektir. Uzm. Dr. Turan Çetin, bu süreçte bireylere hem bilimsel hem insani bir destek sunarak, kumarın gölgesinde kalan özgüvenin yeniden inşa edilmesine yardımcı olur.

Unutmayın, utanç bir hapishanedir; fakat farkındalık, o kapının anahtarıdır.